ВИРОБНИЦТВА КИЄВО-ПЕЧЕРСЬКОЇ УСПЕНСЬКОЇ ЛАВРИ В ЗВІТАХ ПРО УЧНІВСЬКІ ТА СТУДЕНТСЬКІ ЕКСКУРСІЇ ПОЧАТКУ ХХ СТ.
DOI:
https://doi.org/10.55389/2786-5797.2023.01.07Ключові слова:
Київ, монастир, пізнавальна поїздка, виробництво, початок ХХ ст., відвідувачАнотація
Для глибшого розуміння особливостей освіти, туристичної інфраструктури, а також взаємодій між мандрівною молоддю й тими, хто її супроводжував і зустрічав у дорозі в Російській імперії початку ХХ ст., важливо досліджувати організаційні аспекти навчально-пізнавальних екскурсій, їхні маршрути, зміст пояснень у кожній окремій локації. В статті на основі принципів історизму, об’єктивності, порівняльно-історичного методу, загальнонаукових методів аналізу, синтезу й узагальнення виділяються основні особливості висвітлення у звітах про учнівсько-студентські екскурсії початку ХХ ст. лаврських виробництв. Було опрацьовано 48 опублікованих звітів 49 груп із різних місцевостей Російської імперії. Результати дослідження можуть стати основою для порівняння характеристик відвідування виробництв при різних монастирях під час навчальних екскурсій окресленого періоду
Посилання
Betliy O. V. (2015). Uchnivski ekskursii po Kyivu v roky Pershoi svitovoi viiny. Naukovi zapysky NaUKMA. Istorychni nauky. T. 169. S. 35–42.
Bugoslavskyi P. (1911). Letnia ekskursiia vospitannits Chernihovskoho eparkhialnoho zhenskoho uchylyshcha v h. Kyiv, po Dnepru i v Kozelshchanskyy monastyr. Chernihovskiye eparkhialniye izvestiya. Otd. neof. № 24. S. 727–736.
V. T. (1903). Poezdka uchenykov Pinskoho dukhovnoho uchylyshcha vo vremya letnikh kanikul tekushchego 1903 goda v h. Kyiv (okonchanie). Minskiye eparkhialniye vedomosti. Otd. neof. № 21. S. 502–509.
Verbitskyi V. A., Dziuban O. V., Shust O. M. (2018). Osvitni shkilni ekskursii: istorychnyy dosvid minuloho (kinets XIX – pochatok XX st.). Naukovi pratsi [CHDU im. Petra Mohyly]. Pedahohika. Vyp. 299. T. 311. S. 116–119.
Holovin V. (1913). Na «Yuhе» Rossii [Chetvertaya ekskursiya vospitannits Stakheevskoho eparkhialnoho zhenskoho uchylyshcha v Kyiv i Krym letom 1912 goda]. Vyatskiye eparkhialniye vedomosti. Otd. neof. № 4. S. 104–117.
Dziuba O. M. (2007). Kyivo-Pecherska drukarnya. Entsiklopediya istorii Ukrayiny: T. 4: Ka – Kom. Kyiv: Naukova dumka, S. 186.
(1910). Dnevnik ekskursantok-vospitannits Kharkovskoho eparkhialnoho zhenskoho uchylyshcha. Vera i razum. Otd. 2. № 23. S. 702–708.
Domracheva V. (1911). V Kyiv cherez Moskvu (tretia ekskursiya vospitannits Vyatskoho eparkhialnoho uchylyshcha) (Prodolzheniye). Vyatskiye eparkhialniye vedomosti. Otd. neof. № 50. S. 1086–1094.
Kashmenskyi F. H. (1901). Poezdka vospitannikov Kurskoy uchitelskoy seminarii v Kyiv i Chernihov na paskhalnoy nedele 1901 goda. Kursk: tip. Gub. pravleniya.
Kizlova A. A. (2019). Sotsialni vzaiemodiyi naselnykiv shchodo shanovanykh svyatyn Kyivo-Pecherskoi Uspenskoi lavry (1786 r. – pershi desiatylittya XX st.). Dys. … d. i. n. Lviv.
Kizlova A. A. (2019). Velyka dzvinytsia y orhanizovani hrupy, shcho vidviduvaly Kyivo-Pechersku Uspensku lavru (kinets XIX – pochatok XX st.). Istoryko-kraye znaucho doslidzhennia: tradytsii ta innovatsii: m-li IV Mizhn. nauk. konf. (Sumy, 28–29 listopada 2019 roku). Sumy: Tsioma, S. 45–49.
Kizlova A. A. (2020). Povnovazhennia nahlyadacha elektrostantsii Kyivo-Pecherskoi Uspenskoi lavry shchodo yiyi pratsivnykiv. Modern Scientific Researches. № 12. P. 1. P. 90–96.
Kizlova A. A. (2022). Mistsya pokhmuroho turyzmu v zvitakh pro student ski y uchniv ski ekskursii do Kyiva (pochatok XX st.). Vcheni zapysky Tavriyskoho natsionalnoho universytetu imeni V. I. Vernadskoho. Seriya: Istorychni nauky, T. 33 (72). № 2. S. 22–33. https://doi.org/10.32838/2663-5984/2022/2.4.
Kizlova A. A. (2022). Monument to St. Volodymyr the Baptist in the Reports on Students’ and Pupils’ Excursions to Kyiv (the Early 20th сent.). Vcheni zapysky Tavriyskoho natsionalnoho universytetu imeni V. I. Vernadskoho. Seriya: Istorychni nauky. T. 33 (72). № 4. S. 63–69. https://doi.org/10.32782/2663-5984/2022/4.11
(1904). Kratkoye izvlecheniye iz otcheta Rektora Kholmskoy dukhovnoy seminarii – arkhimandrity Dionisiya o sostoyanii seminarii za 1903/4 uch. God (Okonchanie). Kholmsko-Varshavski eparkhialny vestnik. Otd. 1. № 40. S. 478–483.
Lavbenskaya N. (1913). Vospominaniye o poezdke na yuh Rossii vospitannits Ustyuzhskogo Eparkhialnogo zhenskogo uchylyshcha, okonchivshikh kurs ucheniya v 1911–1912 uchebnom godu. Vologodskiye eparkhialniye vedomosti. Prib. № 21. S. 620–623.
Lebedev V. S. (1912). Dalnyaya ekskursiya okonchivshikh kurs vospitannits Vologodskogo eparkhialnogo uchilishcha v 1911 g. (Okonchanie). Vologodskie eparkhialnye vedomosti. Prib. № 14. S. 340–346.
Lelyukhin I. (1914). Ekskursiya vospitannits Arkhangelskogo eparkhialnogo zhenskogo uchilishcha na Yug Rossii. Arkhangelskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 16. S. 354–362.
Maksimov V. (1904). Obrazovatelnaya i palomnicheskaya poezdka vospitannits Tverskogo eparkhialnogo zhenskogo uchilishcha v Kyiv (prodolzhenie). Tverskie eparkhialnye vedomosti. Ch. neof. № 3. S. 85–94.
Mglintsev N. F. (1912). Iz Kholma v Moskvu, na Volgu, Kamu, Ural i v Kiev: ekskursiya vospitannikov Kholm. uchit. seminarii 1911 g. Kholm: tip. Kholm. sv.-Bogoroditskogo bratstva.
Moiseev A. (1911). Religiozno-obrazovatelnaya ekskursiya uchenikov Tulskoi muzhskoi gimnazii v Konstantinopol 1910 goda (zametki i vpechatleniya uchastnika ekskursii). Tulskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. №. 39. S. 620–629.
M-ch D. (1910). Palomnichestvo uchashchikhsya Vyoskovskoi i Kolesnikovskoi tserkovno-prikhodskikh shkol v g. Kiev (prodolzhenie). Poltavskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 21–22. S. 1421–1427.
N. (1902). Poezdka uchashchikhsya Gorodenskoy tserkovno-prikhodskoy shkoly v g. Kyiv. Poltavskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 28. S. 1229–1232.
N. R. (1912). Vpechatleniya ekskursantki (Prodolzhenie). Kishinevskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 5. S. 117–121.
(1903). Otchet o sostoyanii Ekaterinodarskogo eparkhialnogo zhenskogo uchilishcha za 1901/02 uchebnyi god. Stavropolskie eparkhialnye vedomosti. Pril. №. 5. S. 1–50.
(1910). Otchet o sostoyanii uchebno-vospitatelnogo dela v S.-Peterburgskom Aleksandro-Nevskom dukhovnom uchilishche za 1908/9 uchebnyi god. Sankt-Peterburg: Tip. Aleks.-Nevsk. obshch. trezvosti.
(1913). Otchet o sostoyanii Yaroslavskogo Eparkhialnogo Ionafanovskogo zhenskogo uchilishcha v uchebno-vospitatel'nom otnoshenii za 1911/12 uchebnyi god. Yaroslavskie eparkhialnye vedomosti. Ch. neof. № 9. S. 189–195.
(1913). Palomnichestvo v Evr. Rossiyu. Zabaykalskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 18. S. 473–480.
(1911). Palomnichestvo vospitannikov Mogilevskoi Dukhovnoi Seminarii v g. Kyiv. Mogilevskie eparkhialnye vedomosti. Ch. neof. № 20. S. 701–702.
(1909). Palomnichestvo vospitannits Odesskogo eparkhialnogo zhenskogo uchilishcha chrez Kyiv v Moskvu i Troitse-Sergievu lavru. Khersonskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. No. 22. S. 585–595.
Pariiska L. P. (2010). Do istorii drukarni Kyivo-Pecherskoyi lavry u pershiy polovini XX st. Naukova konferentsiya «Ukrayinska pismennist ta mova u manuskriptakh i drukarstvi» (22 listopada 2010 r.). URL: http://surl.li/luuhx
(1912). Poezdka uchenikov kazanskikh gimnazii k yuzhnym slavyanam: letom 1910 g. Kazan: Izd. Kazanskogo pedagogicheskogo muzeia.
Podobied O. (2019). Tourist Activity of Ukrainian Institutions of Secondary Education in the Early 20th Century. Evropský filozofický a historický diskurz. Vol. 5. Issue 4. P. 12–17.
Popov F. (1910). Ekskursiya uchenikov Dmitrievskoi 2-kh klassnoi tserkovno-prikhodskoi shkoly v Ekaterinoslav, Kyiv i Poltavu. Donskie eparkhialnye vedomosti. Otd. of., neof. № 32. S. 783–793.
(1901). Poezdka uchashchikhsya v shkole gramoty s. Glubokogo, Pereyaslavskogo uyezda, v g. Kyiv na bogomolye. Poltavskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 22. S. 1038–1041.
Radetskiy I. (1995). Iz otcheta organizatora ekskursii ustyuzhenskoi zhenskoi gimnazii I. Radetskogo o pervoi ekskursii uchenits 7 klassa gimnazii po marshrutu Rybinsk – Peterburg – Kyiv – Moskva s 5 po 22 iyunya 1910 g. Ustyuzhna: istoriko-literaturnyi almanakh. T. 3. S. 363–373.
Raevskiy P. (1910). Poezdka vospitannikov Seminarii v m. Lyubech na torzhestvo prineseniya Sv. moshchei Prepod. Evfrosinii, Knyazhny Polotskoi. Chernigovskie eparkhialnye izvestiya. Otd. neof. № 11. S. 404–407.
Rylkoval L. (2021). Sviato-Uspenska Kyivo-Pecherska Lavra. Paliturnya, 1903–04. Zvid pamiatok istorii ta kultury. Zvid pamiatok istorii ta kultury Ukrainy. Kn. 1: Kyiv. Ch. 3: S–Ya. Kyiv: Holov. red. Zvodu pamiatok istorii ta kultury pry vyd-vi «Ukrainska entsyklopediia» im. M. P. Bazhana; Instytut istorii Ukrainy NAN Ukrainy, S. 1298–2199.
Rozhanskiy G. (1914). Kyiv. Po Rossii: Moskva, Povolzhe, Kyiv: zap. uchastnikov ekskursii 1913 g. pod red. dir. Varsh. 1 muzh. gimnazii A. A. Brzhezinskogo. Varshava: tip. Varshav. ucheb. okr., S. 85–92.
Rozdyalovskaya A. (1902). Palomnichestvo uchenikov Velemichskoi tserkovno-prikhodskoi shkoly, Mozyrskogo uyezda, vo vremya letnikh kanikul tekushchego 1902 goda. Minskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 22. S. 505–513.
Rusanov N. (1910). Blizhniy Vostok (iz poezdki v Svyatuyu Zemlyu, Egipt i Gretsiyu uchenikov srednikh uchebnykh zavedenii gor. Saratova). Saratovskie eparkhialnye vedomosti. № 48. S. 2–5.
Savchenko A. (1904). Obshcheobrazovatelnaya ekskursiya uchashchikhsya Nikolaevskoi tserkvi tserkovno-prikhodskoi shkoly mestechka Senchi Lokhvitskogo uyezda Poltavskoi eparkhii v gorod Kyiv. Poltavskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 26. S. 1000–1004.
Serebryakov M. (1902). Na yuzhnyi bereg Kryma. (Vospominaniya uchastnika-rukovoditelya ekskursii uchenikov Vilenskoi 1-i gimnazii 1901 goda). (Ottiski iz otcheta Vilenn. 1-i gimnazii za 1900–1 uch. god). Vilna: tip. Prav Sv.-Dukh. Bratstva.
Smirnov P. F. (1903). Pervaya ekskursiya studentov SPB dukhovnoi akademii po Rossii. 5 iyunya – 23 iyulya 1903 g. Sankt-Peterburg: Merkushev.
Ustavshchikov N. (1909). Iz dnevnika seminarista. (Ekskursiya vospitannikov Krasnoyarskoi Dukhovnoi Seminarii vo Sv. Zemlyu letom 1908 g.). Eniseiskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 11. S. 27–35.
Fedorov M. (1914). Ekskursii Kaluzhskogo realnogo uchilishcha v 1913 godu. Russkii ekskursant. № 1. S. 80.
Kharanzh D. (1910). Neskолько slov ob ekskursii vospitannikov Kishinevskoi Dukhovnoi Seminarii. Kishinevskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 50. S. 1812–1814.
Khvedchenya S. B. (2009). Lavrska ikonopisna ta malyarska maisternya. Entsiklopediya istoriyi Ukrayini: T. 6: La – Mi. Kyiv: Naukova dumka, S. 18–19.
Cheberda K. (1903). Obrazovatelnaya ekskursiya v g. Kyiv i Chernigov tserkovno-prikhodskoi shkoly kh. Vereskunov, Prilukskogo uyezda. Poltavskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 24. S. 1031–1036.
Chernyavskiy V. (1903). Palomnichestvo uchenikov i uchiteley Chernyatinskoy vtoroklassnoy shkoly v g. Kyiv. Podolskie eparkhialnye vedomosti. Otd. 2. № 27. S. 913–920.
Shafranskiy A. (1903). Palomnichestvo vospitannits Volynskogo eparkhialnogo uchilishcha v Pochaev, Kyiv i Chernigov. Volynskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 26. S. 748–761.
Shafranskiy A. (1903). Palomnichestvo vospitannits Volynskogo eparkhialnogo uchilishcha v Pochaev, Kyiv I Chernigov. Volynskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 27. S. 776–791.
Shevchuk T. V. (2023). Pobut vikhovanok yeparkhialnykh zhinochykh uchilishch pid chas vidviduvannya Kyiva na pochatku XX st. u zvitakh pro ekskursiyi. Visnyk nauky ta osvity. Vyp. 8 (14). S. 1001–1014. https://doi.org/10.52058/2786-6165
Shneyder E. (1909). Ekskursiya vospitannits Orenburgskikh zhenskikh gimnaziy letom 1908 goda. Orenburg: Milberg
Shcheglova A. (1904). Poezdka v Kyiv i Chernigov vospitannits Bogoslovskoy Tserkovno-Uchitelskoy shkoly. Tulskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 13. S. 396–408.
(1914). Ekskursii uchenikov Mariupolskogo realnogo uchilishcha, uchr. V. I. Gyatsintovym, i uchenits Mariinskoy zhenskoy gimnazii v Kyiv, S.-Peterburg i Moskvu: Otchet rukovoditelya V. I. Gyatsintova. Mariupol: Goldrin.
(1912). Ekskursiya vospitannikov Varshavskoy VI gimnazii v Kyiv. Varshavskiy eparkhialnyy listok. Otd. 2. № 7. S. 97–101.
(1911). Ekskursiya vospitannikov Vologodskoy dukhovnoy seminarii 10–21 iyunya 1911 goda. Vologodskie eparkhialnye vedomosti. Prib. № 17. S. 404–407.
(1910). Ekskursiya uchashchikhsya i uchashchikhsya Yeletskoy sobornoy dvukhklassnoy tserkovno-prikhodskoy shkoly v Kyiv (Soobshch. uchit. P. Suzdalskogo). Orlovskie eparkhialnye vedomosti. Otd. neof. № 34.. S. 911–913.
El. K. (1904). Ekskursiya vospitannikov i vospitannits Kharkovskogo uchilishcha slepykh v Kyiv. Yuzhny kray. 12 iyulya. № 8149. S. 5
